De totstandkoming van het slaap-waakritme ontwikkelt zich in de loop van het leven. Bepaalde kenmerken veranderen naargelang de leeftijd van het individu. In het bijzonder de tijd die nodig is om in slaap te vallen, de verhouding tussen lichte en trage slaap, en nachtelijke ontwakingen.

Babyslaap

De slaap van zuigelingen bestaat uit zowel rustige als onrustige slaap. Rustige slaap, of trage en diepe slaap bij volwassenen, is een toestand van rust waarin de pasgeborene rustig is, zonder enige lichaamsbeweging. De zuigeling ademt langzaam en heeft een regelmatige hartslag. De rustige slaap wordt niet onderbroken en duurt ongeveer 20 minuten.

Rusteloze slaap is te vergelijken met REM-slaap. Het wordt gekenmerkt door een reeks lichaamsbewegingen, vooral de vingers en tenen. Het gezicht is zeer expressief en vele emoties zoals vreugde, angst, woede of verbazing zijn te onderscheiden. De hartslag neemt toe en wordt minder regelmatig, evenals de ademhaling. Deze slaaptoestand duurt gemiddeld 25 minuten.

De slaap van de baby is zeer belangrijk omdat de verschillende fasen van de slaaporganisatie plaatsvinden rond de leeftijd van 3 maanden. De rustige slaap van de baby zal plaats maken voor een langzame en diepe slaap, het eerste kenmerk van de volwassen slaap. Deze diepe slaap bedraagt 55% van de slaaptijd van de baby.

Kinderslaap

Het is noodzakelijk toe te zien op de slaap van een kind, want die speelt een essentiële rol in de rijping van het zenuwstelsel en groei. Tussen de leeftijd van 3 en 4 jaar blijkt dat 30% van de kinderen slaapproblemen ondervindt en met name moeite heeft om in slaap te vallen en regelmatig wakker worden. Dit komt vooral doordat deze kinderen nooit geleerd hebben om zelf in slaap te vallen.

Elk kind heeft een eigen slaapritme, en het is belangrijk de tekenen van vermoeidheid te herkennen die het juiste moment aangeven om naar bed te gaan. Zoals gapen en in de ogen wrijven.

Tussen 4 en 12 jaar zijn kinderen overdag zeer alert en neemt hun slaaptijd af van ongeveer 13 uur voor een 4-jarige tot 11 uur voor een 6- tot 12-jarige. Dit is het gevolg van het verdwijnen van dutjes en het steeds later naar bed gaan.

Puberslaap

De slaap van een tiener zal zich stabiliseren op ongeveer 8 tot 9 uur per nacht. Tijdens deze periode is de diepe trage slaap minder aanwezig, waardoor de slaap in het eerste deel van de nacht lichter wordt en het moeilijker is om in slaap te vallen.

De gewoonten van jongeren tussen 14 en 18 jaar laten vaak geen rustgevende slaap toe. Uit een studie is namelijk gebleken dat meer dan 50% van de middelbare scholieren meer dan een uur voor het slapengaan televisie kijkt en dat bijna 74% op een smartphone scrolt. Deze gewoonten werken de kwaliteit van de slaap tegen, omdat het licht van de schermen de waakzaamheid verhoogt en de slaap vertraagt. Het opgebouwde slaaptekort kan vervolgens leiden tot aandachts- en leerstoornissen, omdat het memoriseren tijdens de REM-Slaap fase plaatsvindt.

Volwassenenslaap

Net als bij kinderen en adolescenten is de slaap van volwassenen verdeeld in verschillende zich herhalende cycli van ongeveer 90 minuten. Deze cycli bestaan uit twee fasen: de REM-slaap en de diepe trage slaap, en laten een volledig lichamelijk en geestelijk herstel toe. De gemiddelde slaapduur voor een volwassene is 8 uur. Het is relatief stabiel, maar kan worden verstoord door werk-, familie en sociale verplichtingen.

Slaap is voor iedereen anders. Er zijn verschillende slaapprofielen, waaronder zware en lichte slapers. De slaaptijd die nodig is voor een goede nachtrust kan variëren tussen 6 en 10 uur per circadiane cyclus.

Met de leeftijd, en vooral vanaf 50 jaar, veranderen de kwaliteit en het ritme van de slaap. De slaap is inderdaad nog steeds opgedeeld in cycli van 90 minuten, maar de diepe trage slaap zal geleidelijk afnemen en vervangen worden door de lichte slaap. Oudere mensen hebben ook de neiging meer en langere intra-slaap opwekkingen te ervaren, waardoor de feitelijke slaaptijd afneemt. Deze slaapveranderingen geven vaak de indruk een niet rustgevende nacht te hebben gehad. Als reactie hierop zullen ouderen de voorkeur geven aan dutjes midden in de dag, zodat de slaap een polyfasisch aspect krijgt.

De biologische klok zal dan ook veranderen waarbij de ochtendklok steeds meer zal vervroegen. Bij sommige mensen is deze tendens bijzonder uitgesproken, het zogenaamde fase-vooruitgangssyndroom. Deze zullen bijgevolg zeer vroeg naar bed gaan en bij dageraad ontwaken. Slapeloosheid is een slaapstoornis die vooral voorkomt bij ouderen: 40% van de 75-plussers heeft er last van.

Slaap zal in de loop van een mensenleven dan ook aanzienlijk veranderen, maar blijft onverminderd belangrijk. Kwaliteitsslaap regenereert, revitaliseert en belooft een volledig lichamelijk en geestelijk herstel.